Astronomlar, 'SN 1181' Süpernovasının Gizemini Çözerek 'Zombi Yıldız'ı Ortaya Çıkardı

CNN'in haberine göre, teleskopların icadından önceki dönemlere tarihlenen ve "SN 1181" olarak adlandırılan bir süpernova, tarihi Çin ve Japon kayıtlarında geçici bir yıldız olarak "konuk yıldız" olarak anılmaktadır. Bu süpernova, Dünya'dan 7 bin ışık yılı uzaklıkta yer almakta olup, astronomlar tarafından yapılan araştırmalarla evriminin bilgisayar modeli oluşturulmuştur.

Araştırma ekibi, modelin doğruluğunu, mevcut dev gaz ve toz bulutunun arşivdeki teleskop gözlemleriyle karşılaştırarak test etti. Sonuçlarda, "SN 1181" in nadir görülen "Tip Iax" türünde bir süpernova olduğu ve bunun, iki beyaz cüce yıldızın çarpışmasıyla meydana gelen bir termonükleer patlama olduğu belirlenmiştir.

"SN 1181", Samanyolu Galaksisi'ndeki tek "Tip Iax" örneği olarak kaydedilmiştir. "Tip Iax" süpernovaları, ikili yıldız sistemlerinde meydana gelen "Tip Ia" süpernovalarına göre daha zayıf ve sönük patlamalardır. Bu durum, patlama sonrası geride bir "zombi yıldız" kalmasına neden olmaktadır. Bu tür süpernovaların, enerji yayılımının iki yıldızın çarpışmasıyla gerçekleştiği düşünülmektedir.

Araştırmanın başyazarı olan Tokyo Üniversitesi'nden astronomi doktora öğrencisi Takatoshi Ko, şu anda bu tür süpernovalar için 20 ila 30 aday olduğunu, ancak "SN 1181" in Samanyolu Galaksisi'ndeki tek örnek olduğunu belirtmiştir. Çalışma ayrıca, önceki araştırmalarda tespit edilen ancak açıklanamayan yüksek hızlı yıldız rüzgarının, yaklaşık 20 yıl önce başladığını ve bunun merkezdeki "zombi yıldız"ın yüzeyinden kaynaklandığını ortaya koymuştur.

Ko, bilgisayar modelinin, ESA XMM-Newton Uzay Teleskobu ve NASA Chandra X-ışını Gözlemevi verileriyle tutarlı olduğunu ve "SN 1181" in "Tip Iax" türü süpernova olduğunu gösterdiğini ifade etmiştir. Bulut içinde iki farklı şok bölgesi tespit edilmiştir. İlk şok bölgesi, cüce yıldızların çarpışması sonucu oluşan süpernova dalgasından kaynaklanırken, yeni ortaya çıkan şok dalgası, "zombi yıldızın" patlamadan yüzyıllar sonra, son 20-30 yıl içinde yeniden yanmaya başladığını işaret etmektedir.

Ko, "'SN 1181' in tamamlanmamış bir patlama olması nedeniyle yıldızın yeniden alevlenmiş olabileceğini varsayıyoruz. Patlama sırasında püskürtülen maddeler tam olarak kaçamadı ve merkezdeki beyaz cücenin çekim alanında kaldı. Bu maddeler, beyaz cücenin üzerine birikerek yeniden yanmasına yol açmış olabilir," demiştir.

Ayrıca, "SN 1181" in merkezinde yüksek hızda dönen bir beyaz cüce tespit edilmiştir. İngiltere'deki Manchester Üniversitesinden astrofizik profesörü Albert Zijlstra, 2021 yılında bu süpernovanın yerini belirlemiş ve patlamanın oluşturduğu bulutun merkezinde Dünya boyutlarında nükleer yakıtını tüketmiş, hızla dönen bir beyaz cüce olduğunu ortaya koymuştur. Zijlstra, merkezdeki zombi yıldızın hidrojen ve helyum içermemesinin alışılmadık bir durum olduğunu ve "SN 1181" in patlamadan çok iki cüce yıldızın birleştiğine dair bir kanıt olabileceğini belirtmiştir.

Bu araştırma, "The Astrophysical Journal" dergisinde yayımlanmıştır.